The Ethnology Notebooks. 2018, 1 (139), 125–137
UDK 398 (=161.2): 355.48”19”
DOI https://doi.org/10.15407/nz2018.01.125
Received 28.12.2017
FOLKLORIC SIGNS OF WAR EXISTENCE IN THE TRIAD OF CONCEPTS «FREEDOM» – «CAPTIVITY» – «DESTINY»
ORCID ID: https://orcid.org/0000-0002-0512-6388
Kuzmenko Oksana Myroslavivna, candidate of philology sciences,
Senior Researcher of the folkloristic department at the Institute of Ethnology
of the National Academy of Sciences of Ukraine,
member and secretary of the folkloristic commission
of the T. Shevchenko Scientific Society.
Svobody Avenue 15, 79000, Lviv, Ukraine.
Contacts: Tel. + 38 (067)350 57 07;e-mail: kuzmenko.oksana@gmail.com
Abstract. The article deals with the analysis of poetic peculiarities of folkloric works of theWorld War I and World War II. The semantic field of concepts of freedom, captivity, destinity, which are productive concepts in the language of folklore of the 20-21thcenturies, is researched. The concept of captivity has close ties with the ontological notions of freedom, destinity, grief, loneliness, suffering, hope, death and memory. The conclusions call attention to the peculiarities of the national identity of Ukrainians, deeply rooted in the heritage of their home forever lingering in memory, which is a metaphoric outworld for captivity.
Keywords: World WarI, World WarII, folklore, folkloric sign, concept, motif, freedom,captivity, destiny, existence.
REFERENCES
Arkhiv Instytut narodoznavstva NAN Ukrainy (dali – IN NANU). F. 1. Op. 2. Od. zb. 613. 201 ark. (Kuz’menko, O. Narodna proza pro sichovykh stril’tsiv: naukovyj zbirnyk. 2009 r.).
Arkhiv IN NANU. F. 1. Op. 2. Od. zb. 627. 323 ark. (Pisni Berezhanschyny / zibr. ta uporiad. Orysia Holubets’: zbirnyk. 2010 r.).
Naukovi arkhivni fondy rukopysiv ta fonozapysiv IMFE im. M. Ryl’s’koho NAN Ukrainy (dali – NAFRF IMFE). F. 28–3. Od. zb. 248. 24 ark. («U tij Rosii…». Pisni (bez melodij), kolomyjky, istorychni na temy Pershoi svitovoi vijny. Zapysano V. Herynovychem [1915–1917 rr.]).
NAFRF IMFE. F. 14–3. Od. zb. 12. 66 ark. (Hajdaj, P.P. Pisni z melodiiamy i bez melodij, holosinnia. Pro chasy Vitchyznianoi vijny. Pisni pro nimets’ku nevoliu, satyra na nimtsiv, pro radians’ke zhyttia, pro kokhannia, rodynni, robitnychi. 1937–1946 rr.).
NAFRF IMFE. F. 14–3. Od. zb. 12 b. Ark. 124–178 (Batiuk, P.P. Pisni, kolomyjky (z melodiiamy). Pro chasy Vitchyznianoi vijny, pisni nimets’koi nevoli; pro radians’ke zhyttia; pro kokhannia, sotsi¬al’no-pobutovi, rodynni, rekruts’ki, istorychni, kolyskovi, vesil’ni. Zap. v Kyivs’kij, Zhytomyrs’kij, Zakarpats’kij obl. ta in. 1944–1949 rr.).
NAFRF IMFE. F. 14–3. – Od. zb. 21. – 183 ark. (Stel’makh, M.P. Pisni bez melodij, chastushky, virshi. Chasy Vitchyznianoi vijny: heroika borot’by, pisni ta virshi nevoli, satyra na nimtsiv. 1941–1944 rr.).
NAFRF IMFE. F. 14–3. Od. zb. 34. 80 ark. (Shmyhovs’kyj, A.D. Pisni (z melod). Staryj fol’klor. Pisni pro kokhannia, pobutovi, chumats’ki, burlats’ki, kozats’ki, rodynni ta in. Novyj fol’klor… 1945–1948 rr.).
Tsentral’nyj derzhavnyj arkhiv hromads’kykh ob’iednan’ Ukrainy (dali – TsDAHO Ukrainy). F. 166. Op. 2. Spr. 184. 106 ark. (Ot smerty k zhyzny. Sbornyk pesen, stykhov y rasskazov. 1941–1945 hh. T. 1: Stony rabov v fashystskoj Hermanyy. 1941–1945 hh.).
TsDAHO Ukrainy. F. 166. Op. 3. Spr. 111. 25 ark. (Pesny slozhennye sovetskymy liud’my v Hermanyy 1942–1944 hh., zapysany v s. Mojsynets Yraklyvskoho r-na Poltavskoj obl. Kushnyrom F.K.).
Azarkh, I. (2010). «Poslukhajte, ridni oseli, pisni, iaki my skladaly v chuzhij storoni»: povertaiuchys’ do neopublikovanoho. Storinky voiennoi istorii Ukrainy. Kyiv: In-t istorii Ukrainy NANU. Vyp. 13. Pp. 54–69.
Lysty z chasiv vijny. Kalendaryk dlia sichovykh stril’tsiv i zhovniriv-ukraintsiv. Viden’, 1917. Pp. 103—120.
Bart, R. (2005). Kul’tura i tragedija. Novye perevody: hrestomatija v pomoshh’ studentam-filologam. Moskva. Pp. 328–330.
Bilash, V. (2015). Ya vyzhyla, a Hitler i Hess – ni. Tse moia osobysta peremoha. Kraina. № 5 (258). Pp. 41–42.
Koval’-Fuchylo, I. (Ed.). (2012). Holosinnia. Kyiv.
Hrinchenko, H. (2012). Usna istoriia prymusu do pratsi: metod, konteksty, teksty. Kharkiv: NTMT.
Zhajvoronok, V. (2006). Znaky ukrains’koi etnokul’tury: slovnyk-dovidnyk. Kyiv: Dovira.
Kononenko, V. (2004). Kontsepty ukrains’koho dyskursu. Kyiv; Ivano-Frankivs’k: Plaj.
Kosyk, V. (1993). Ukraina i Nimechchyna u Druhij svitovij vijni. L’viv: NTSh.
Kryms’kyj, S. (2008). Arkhetypy ukrains’koi kul’tury. Kyiv: Kyievo-Mohylians’ka akademiia.
Kuz’menko, O. (2016). Kontsept «tuha» u pisennosti Druhoi svitovoi vijny: smyslovi dominanty fol’klornoi tradytsii. Mifolohiia i fol’klor. № 1–2 (20). 6–26 pp.
Kuz’menko, O. (2016). Persha svitova vijna v ukrains’kij fol’klornij tradytsii. Ukraina Moderna. Vyp. 23. 109–149 pp.
Kuz’menko, O. (2016). Khudozhnij prostir i chas u nevol’nychij pisennosti Druhoi svitovoi vijny: strukturno-semantychnyj riven’. Khudozhni modusy khronotopu v kul’turno-mystets’komu dyskursi: materialy Mizhnarod. nauk. konf. (26–27 travnia 2016 r.). Melitopol’: Vyd-vo MDPU im. Bohdana Khmel’nyts’koho. 125–128 pp.
Kul’chyts’kyj, O. (1995). Osnovy filosofii i filosofs’kykh nauk. Miunkhen; L’viv: Ukrains’kyj vil’nyj universytet.
Mormil’, L. (2007). Pisni ostarbajteriv – nevil’nykiv XX stolittia. Ukrains’ka literatura v zahal’noosvitnij shkoli. № 4. 15–16 pp.
Semenko, Yu. (Ed.). (1964). Narodnie slovo. Zbirnyk suchasnoho ukrains’koho fol’kloru. N’iu-Jork; Miunkhen: Vydannia Soiuzu zemel’ sobornoi Ukrainy – selians’koi partii.
Dmytrenka, M.K., Yefremova, L.O. (Eds.). (2014). Narodni pisni z Khmel’nychchyny (z kolektsij zbyrachiv fol’kloru). Kyiv: Naukova dumka.
Novyts’kyj, Ya. (2009). Tvory: v 5-ty t. (T. 3). Zaporizhzhia: Tendem.
Paziak, N., Paziak, M. (1998). Poetyka narodnykh dum, ii dzherela i tradytsii (na materiali variantiv «Dumy pro vtechu tr’okh brativ z Azova, z turets’koi nevoli). Narodna tvorchist’ ta etnohrafiia. № 1. Pp. 12–18.
Myshanych, S. (Ed.). (1976). Pisni Podillia. Zapysy Nasti Prysiazhniuk v seli Pohrebysche 1920–1970 rr. Kyiv: Naukova dumka.
Oshurkevych, O. (Ed.). (2011). Pisni sela Pidlyssia. Luts’k: Volyns’ka oblasna drukarnia.
Lavryshyn, Z. (Ed.). (1996). Pisni UPA. Litopys Ukrains’koi povstans’koi armii. Toronto; L’viv: Spil’ne ukrains’ko-kanads’ke pidpryiemstvo «Litopys UPA». T. 25.
Chistova, B.E., Chistov, K.V. (Eds.). (1998). Preodolenie rabstva. Fol’klor i jazyk ostarbajterov 1942–1944 gg. Moskva: Memorial.
Reient, O.P. (2011). Persha svitova vijna i Ukraina. Entsyklopediia istorii Ukrainy: u 10 t. Kyiv: Naukova dumka. Т. 8. Pp. 162–168.
Rozdol’s’kyj, R. (1984). Nevil’nyky i smertnyky v dvokh taborakh: spohady pro Osventsim i Birkenau. Diialoh. Toronto. Ch. 10. Pp. 84–88.
Dej, O.I., Hrytsa S.J. (Eds.). (1972). Spivanky-khroniky. Novyny. Kyiv: Naukova dumka.
Suprun-Yaremko, N. (2005). Ukraintsi Kubani ta ikh pisni. Kyiv: Muzychna Ukraina.
Olujko, V., Kubik, V. (Eds.). (1995). Ukraina snyt’sia … (neotrymani lysty podolian, vidpravleni z Nimechchyny u 1942–1943 rr.). Khmel’nyts’kyj.
Rodina, M., Stel’makh, M. (Eds.). (1953). Ukrains’ka narodna poeziia pro Velyku Vitchyznianu vijnu. Kyiv: Vydavnytstvo AN URSR.
Nomys, M., Paziak, M. (Eds.). (1993). Ukrains’ki prykazky, prysliv’ia i take inshe. Kyiv: Lybid’.
Frankl, V. (2016). Liudyna v poshukakh spravzhn’oho sensu. Psykholoh u kontstabori. Kharkiv: KSD.
Shumada, N.S. (1981). Suchasna pisennist’ slov’ians’kykh narodiv. Kyiv: Naukova dumka.
Yarmolenko, N. (2010). Ukrains’kyj usnyj heroichnyj epos: dynamika tradytsii. Kyiv; Cherkasy: Vyd. Chabanenko Yu.A.
Voropaj, O. (1966). Yasyr: lysty, opovidannia i narodna tvorchist’ u nimets’kij nevoli. London: Ukrains’ka vydavnycha spilka.
Grelka Frank, M. (2005). Folklore as an Integrative Element of a Modern Ukrainian Ethnic national Identity. Etnichna istoriia narodiv Yevropy. Vyp. 18. Pp. 37–45.
Bartmiński, J. (Eds.). (2015). Leksykon aksjologiczny Slowian i ich sąsiadów (T. 1). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skіodowskiej.
Bartmiński, J. (Ed.). (2011). Polska pieśń i muzyka ludowa źrudła i materiaіy (T. 4. Lubelskie. Część 3. Pieśi i teksty sytuacyjne). Lublin: POLIHYMNIA.
Arkhiv IN NANU. F. 1. Op. 2. Od. zb. 627. 323 ark. (Pisni Berezhanschyny / zibr. ta uporiad. Orysia Holubets’: zbirnyk. 2010 r.).
Naukovi arkhivni fondy rukopysiv ta fonozapysiv IMFE im. M. Ryl’s’koho NAN Ukrainy (dali – NAFRF IMFE). F. 28–3. Od. zb. 248. 24 ark. («U tij Rosii…». Pisni (bez melodij), kolomyjky, istorychni na temy Pershoi svitovoi vijny. Zapysano V. Herynovychem [1915–1917 rr.]).
NAFRF IMFE. F. 14–3. Od. zb. 12. 66 ark. (Hajdaj, P.P. Pisni z melodiiamy i bez melodij, holosinnia. Pro chasy Vitchyznianoi vijny. Pisni pro nimets’ku nevoliu, satyra na nimtsiv, pro radians’ke zhyttia, pro kokhannia, rodynni, robitnychi. 1937–1946 rr.).
NAFRF IMFE. F. 14–3. Od. zb. 12 b. Ark. 124–178 (Batiuk, P.P. Pisni, kolomyjky (z melodiiamy). Pro chasy Vitchyznianoi vijny, pisni nimets’koi nevoli; pro radians’ke zhyttia; pro kokhannia, sotsi¬al’no-pobutovi, rodynni, rekruts’ki, istorychni, kolyskovi, vesil’ni. Zap. v Kyivs’kij, Zhytomyrs’kij, Zakarpats’kij obl. ta in. 1944–1949 rr.).
NAFRF IMFE. F. 14–3. – Od. zb. 21. – 183 ark. (Stel’makh, M.P. Pisni bez melodij, chastushky, virshi. Chasy Vitchyznianoi vijny: heroika borot’by, pisni ta virshi nevoli, satyra na nimtsiv. 1941–1944 rr.).
NAFRF IMFE. F. 14–3. Od. zb. 34. 80 ark. (Shmyhovs’kyj, A.D. Pisni (z melod). Staryj fol’klor. Pisni pro kokhannia, pobutovi, chumats’ki, burlats’ki, kozats’ki, rodynni ta in. Novyj fol’klor… 1945–1948 rr.).
Tsentral’nyj derzhavnyj arkhiv hromads’kykh ob’iednan’ Ukrainy (dali – TsDAHO Ukrainy). F. 166. Op. 2. Spr. 184. 106 ark. (Ot smerty k zhyzny. Sbornyk pesen, stykhov y rasskazov. 1941–1945 hh. T. 1: Stony rabov v fashystskoj Hermanyy. 1941–1945 hh.).
TsDAHO Ukrainy. F. 166. Op. 3. Spr. 111. 25 ark. (Pesny slozhennye sovetskymy liud’my v Hermanyy 1942–1944 hh., zapysany v s. Mojsynets Yraklyvskoho r-na Poltavskoj obl. Kushnyrom F.K.).
Azarkh, I. (2010). «Poslukhajte, ridni oseli, pisni, iaki my skladaly v chuzhij storoni»: povertaiuchys’ do neopublikovanoho. Storinky voiennoi istorii Ukrainy. Kyiv: In-t istorii Ukrainy NANU. Vyp. 13. Pp. 54–69.
Lysty z chasiv vijny. Kalendaryk dlia sichovykh stril’tsiv i zhovniriv-ukraintsiv. Viden’, 1917. Pp. 103—120.
Bart, R. (2005). Kul’tura i tragedija. Novye perevody: hrestomatija v pomoshh’ studentam-filologam. Moskva. Pp. 328–330.
Bilash, V. (2015). Ya vyzhyla, a Hitler i Hess – ni. Tse moia osobysta peremoha. Kraina. № 5 (258). Pp. 41–42.
Koval’-Fuchylo, I. (Ed.). (2012). Holosinnia. Kyiv.
Hrinchenko, H. (2012). Usna istoriia prymusu do pratsi: metod, konteksty, teksty. Kharkiv: NTMT.
Zhajvoronok, V. (2006). Znaky ukrains’koi etnokul’tury: slovnyk-dovidnyk. Kyiv: Dovira.
Kononenko, V. (2004). Kontsepty ukrains’koho dyskursu. Kyiv; Ivano-Frankivs’k: Plaj.
Kosyk, V. (1993). Ukraina i Nimechchyna u Druhij svitovij vijni. L’viv: NTSh.
Kryms’kyj, S. (2008). Arkhetypy ukrains’koi kul’tury. Kyiv: Kyievo-Mohylians’ka akademiia.
Kuz’menko, O. (2016). Kontsept «tuha» u pisennosti Druhoi svitovoi vijny: smyslovi dominanty fol’klornoi tradytsii. Mifolohiia i fol’klor. № 1–2 (20). 6–26 pp.
Kuz’menko, O. (2016). Persha svitova vijna v ukrains’kij fol’klornij tradytsii. Ukraina Moderna. Vyp. 23. 109–149 pp.
Kuz’menko, O. (2016). Khudozhnij prostir i chas u nevol’nychij pisennosti Druhoi svitovoi vijny: strukturno-semantychnyj riven’. Khudozhni modusy khronotopu v kul’turno-mystets’komu dyskursi: materialy Mizhnarod. nauk. konf. (26–27 travnia 2016 r.). Melitopol’: Vyd-vo MDPU im. Bohdana Khmel’nyts’koho. 125–128 pp.
Kul’chyts’kyj, O. (1995). Osnovy filosofii i filosofs’kykh nauk. Miunkhen; L’viv: Ukrains’kyj vil’nyj universytet.
Mormil’, L. (2007). Pisni ostarbajteriv – nevil’nykiv XX stolittia. Ukrains’ka literatura v zahal’noosvitnij shkoli. № 4. 15–16 pp.
Semenko, Yu. (Ed.). (1964). Narodnie slovo. Zbirnyk suchasnoho ukrains’koho fol’kloru. N’iu-Jork; Miunkhen: Vydannia Soiuzu zemel’ sobornoi Ukrainy – selians’koi partii.
Dmytrenka, M.K., Yefremova, L.O. (Eds.). (2014). Narodni pisni z Khmel’nychchyny (z kolektsij zbyrachiv fol’kloru). Kyiv: Naukova dumka.
Novyts’kyj, Ya. (2009). Tvory: v 5-ty t. (T. 3). Zaporizhzhia: Tendem.
Paziak, N., Paziak, M. (1998). Poetyka narodnykh dum, ii dzherela i tradytsii (na materiali variantiv «Dumy pro vtechu tr’okh brativ z Azova, z turets’koi nevoli). Narodna tvorchist’ ta etnohrafiia. № 1. Pp. 12–18.
Myshanych, S. (Ed.). (1976). Pisni Podillia. Zapysy Nasti Prysiazhniuk v seli Pohrebysche 1920–1970 rr. Kyiv: Naukova dumka.
Oshurkevych, O. (Ed.). (2011). Pisni sela Pidlyssia. Luts’k: Volyns’ka oblasna drukarnia.
Lavryshyn, Z. (Ed.). (1996). Pisni UPA. Litopys Ukrains’koi povstans’koi armii. Toronto; L’viv: Spil’ne ukrains’ko-kanads’ke pidpryiemstvo «Litopys UPA». T. 25.
Chistova, B.E., Chistov, K.V. (Eds.). (1998). Preodolenie rabstva. Fol’klor i jazyk ostarbajterov 1942–1944 gg. Moskva: Memorial.
Reient, O.P. (2011). Persha svitova vijna i Ukraina. Entsyklopediia istorii Ukrainy: u 10 t. Kyiv: Naukova dumka. Т. 8. Pp. 162–168.
Rozdol’s’kyj, R. (1984). Nevil’nyky i smertnyky v dvokh taborakh: spohady pro Osventsim i Birkenau. Diialoh. Toronto. Ch. 10. Pp. 84–88.
Dej, O.I., Hrytsa S.J. (Eds.). (1972). Spivanky-khroniky. Novyny. Kyiv: Naukova dumka.
Suprun-Yaremko, N. (2005). Ukraintsi Kubani ta ikh pisni. Kyiv: Muzychna Ukraina.
Olujko, V., Kubik, V. (Eds.). (1995). Ukraina snyt’sia … (neotrymani lysty podolian, vidpravleni z Nimechchyny u 1942–1943 rr.). Khmel’nyts’kyj.
Rodina, M., Stel’makh, M. (Eds.). (1953). Ukrains’ka narodna poeziia pro Velyku Vitchyznianu vijnu. Kyiv: Vydavnytstvo AN URSR.
Nomys, M., Paziak, M. (Eds.). (1993). Ukrains’ki prykazky, prysliv’ia i take inshe. Kyiv: Lybid’.
Frankl, V. (2016). Liudyna v poshukakh spravzhn’oho sensu. Psykholoh u kontstabori. Kharkiv: KSD.
Shumada, N.S. (1981). Suchasna pisennist’ slov’ians’kykh narodiv. Kyiv: Naukova dumka.
Yarmolenko, N. (2010). Ukrains’kyj usnyj heroichnyj epos: dynamika tradytsii. Kyiv; Cherkasy: Vyd. Chabanenko Yu.A.
Voropaj, O. (1966). Yasyr: lysty, opovidannia i narodna tvorchist’ u nimets’kij nevoli. London: Ukrains’ka vydavnycha spilka.
Grelka Frank, M. (2005). Folklore as an Integrative Element of a Modern Ukrainian Ethnic national Identity. Etnichna istoriia narodiv Yevropy. Vyp. 18. Pp. 37–45.
Bartmiński, J. (Eds.). (2015). Leksykon aksjologiczny Slowian i ich sąsiadów (T. 1). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skіodowskiej.
Bartmiński, J. (Ed.). (2011). Polska pieśń i muzyka ludowa źrudła i materiaіy (T. 4. Lubelskie. Część 3. Pieśi i teksty sytuacyjne). Lublin: POLIHYMNIA.
